Οι υγιείς σχέσεις βασίζονται στην επικοινωνία, τα προσωπικά όρια, τον αμοιβαίο σεβασμό και την αλληλοϋποστήριξη. Όταν μία σχέση γεννά φόβο, ντροπή ή πόνο, τότε πιθανώς πρόκειται για έμφυλη βία.
Εδώ θα βρείτε έναν σύντομο οδηγό για να διακρίνετε τα σημάδια και να δράσετε αποτελεσματικά.
Πώς αναγνωρίζω την έμφυλη βία;
Η έμφυλη βία δεν είναι πάντα άμεσα ορατή. Εδώ θα βρείτε ένα πρακτικό «ραντάρ» για να την αναγνωρίζετε εγκαίρως.
Τι είναι η έμφυλη βία;
H έμφυλη βία είναι κάθε μορφής βία που ασκείται σε ένα άτομο λόγω του φύλου του ή κοινωνική πίεση που επηρεάζει άτομα ενός συγκεκριμένου φύλου δυσανάλογα.
Περιλαμβάνει οποιαδήποτε επιβλαβή πράξη, αλλά και απειλές τέτοιων πράξεων και μπορεί να ασκηθεί τόσο σε ιδιωτικό όσο και σε δημόσιο χώρο.
Οι κύριοι τύποι έμφυλης βίας είναι τέσσερις: Σεξουαλική, Σωματική, Ψυχολογική, Οικονομική βία.
Ποια άτομα θίγει;
Η έμφυλη βία εμφανίζεται σε πολλές μορφές και συχνά περνά απαρατήρητη από θύματα και μάρτυρες.
- Πλήττει κυρίως γυναίκες ανεξάρτητα από την ηλικία, το μορφωτικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο καθώς και την εθνικότητα.
- Σπανιότερα εμφανίζεται το φαινόμενο σε άντρες ή/και αγόρια.
- Θύματα έμφυλης βίας μπορεί να είναι και όλα τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα ανεξάρτητα από το βιολογικό τους φύλο.
Πώς την αναγνωρίζω;
Η έμφυλη βία μπορεί να συμβεί παντού, οποτεδήποτε και από οποιονδήποτε, συχνά χωρίς να γίνεται άμεσα αντιληπτή.
Ως απλό κανόνα κρατείστε: Αν κάποια συμπεριφορά σας κάνει να νιώθετε άβολα, αμήχανα ή σας δυσκολεύει, υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να πρόκειται για έμφυλη βία.
Έμφυλη βία στην καθημερινότητα
Παραδείγματα καθημερινής, συχνά αδιόρατης, έμφυλης βίας:
- Σχόλια για εμφάνιση ή/και ντύσιμο
- Σχόλια για συμπεριφορά ή/και προσωπικότητα
- (Επίμονα) βλέμματα
- (Επανειλημμένες) προσπάθειες προσέγγισης
- Αθέμιτα αγγίγματα οπουδήποτε στο σώμα
- Υποτίμηση ρόλου ή/και ικανοτήτων λόγω φύλου
Η έμφυλη βία σε αριθμούς
Η έμφυλη βία συχνά μένει αόρατη διότι σπάνια καταγγέλλεται.
Σύμφωνα με την έρευνα FRA (2014, 42.000 γυναίκες, 18-74 ετών), πόσες γυναίκες έχουν υποστεί:
Πόσες γυναίκες χάνουν τη ζωή τους στην Ε.Ε. λόγω ενδοοικογενειακής βίας;
50 γυναίκες κάθε εβδομάδα
Ο φαύλος κύκλος εξουσίας και ελέγχου
Η κακοποίηση σπάνια είναι μεμονωμένο περιστατικό∙ χτίζεται σε κύκλους κλιμακούμενου ελέγχου που εναλλάσσουν φόβο, ενοχές, «συμφιλίωση» και υποταγή. Περιλαμβάνει:
Συναισθηματική κακοποίηση
- Επίμονη κριτική, ειρωνεία, εξευτελιστικά σχόλια.
- Την κάνει να νομίζει πως είναι τρελή («gaslighting»).
- Ενοχοποίηση («εκείνη με προκαλεί», «είναι υπερβολική»).
Ανδρικό προνόμιο
- Ορίζει μονομερώς τους κανόνες του σπιτιού, την καθημερινότητα και τις οικονομικές αποφάσεις.
- Απαιτεί «υποταγή» ως φυσιολογική τάξη πραγμάτων.
- Παρουσιάζει την άποψή της ως λιγότερο σημαντική.
Οικονομική πίεση
- Απαγορεύει ή υπονομεύει την εργασία της.
- Ελέγχει τον κοινό λογαριασμό, δίνοντας «χαρτζιλίκι» αντί για πρόσβαση σε χρήματα.
- Κρύβει οικονομικές πληροφορίες.
- Δημιουργεί χρέη στο όνομά της.
Απομόνωση
- Παρακολουθεί τηλεφωνήματα, social media και κοινωνικές επαφές.
- Απαγορεύει επαφές με φίλους ή/και συγγενείς.
- Περιορίζει έξοδους ή εξωτερικές δραστηριότητες.
- Χρησιμοποιεί τη ζήλια για να δικαιολογήσει την απομόνωσή της.
Εργαλειοποίηση παιδιών
- Την κάνει να αισθάνεται ένοχες για τα παιδιά και τον ρόλο της απέναντί τους.
- Μεταφέρει απειλές ή υβριστικά μηνύματα μέσω των παιδιών.
- Απειλεί να της πάρει τα παιδιά.
- Χρησιμοποιεί τις επισκέψεις για να την παρενοχλήσει.
Εκφοβισμό
- Απειλητικές χειρονομίες, θορυβώδη ξεσπάσματα, καταστροφή αντικειμένων ή κακοποίηση κατοικίδιου.
- Επίδειξη σωματικής δύναμης.
- Εκφοβισμός με κάθε μορφής αντικείμενα (π.χ. εργαλεία).
- Επιθετικά βλέμματα που σκοπό έχουν να την τρομοκρατήσουν.
Ταπείνωση & Επίρριψη ευθυνών
- Μειώνει τη σοβαρότητα της βίας («ήταν ένα αστείο», «υπερβάλει»).
- Υποστηρίζει ότι εκείνη φταίει ή προκαλεί.
- Αντιστροφή ρόλων θύματος-θύτη.
Εξαναγκασμό & Απειλές
- Απειλές για άσκηση σωματικής/ψυχολογικής βλάβης, αυτοκτονία, καταγγελίες στην Αστυνομία ή Κοινωνική Υπηρεσία.
- Εκβιασμός με προσωπικά δεδομένα.
- Απειλές ότι θα διαδώσει φήμες ή θα κινηθεί νομικά.
Τι μπορώ να κάνω;
Οι μάρτυρες έμφυλης βίας συχνά διστάζουν να επέμβουν. Εδώ θα βρείτε συμβουλές ώστε να στηρίξετε το θύμα με ασφάλεια, σεβόμενοι και τα δικά σας όρια.
Τι επιτρέπεται…
- Αφήστε το θύμα να σας πλησιάσει και ακούστε το προσεκτικά.
- Ακούστε περισσότερο από όσο μιλάτε.
- Ρωτήστε πώς μπορείτε να βοηθήσετε (π.χ. ιατρική φροντίδα, ρούχα).
- Βεβαιωθείτε ότι αισθάνεται άνετα να μιλήσει εκεί· μην θεωρήσετε ασφαλή την παρουσία τρίτου ατόμου.
- Διαχειριστείτε τις προσδοκίες του θύματος σύμφωνα με τις δυνατότητές σας.
- Προσφέρετε βασικές ανάγκες (νερό, χαρτομάντιλο, κάθισμα).
- Αν χρειάζεται, ζητήστε να φέρει οικείο άτομο για μετάφραση ή στήριξη.
Τι πρέπει να αποφύγετε…
- Μην απορρίπτετε το άτομο που θα σας πλησιάσει. Ακούστε χωρίς προκατάληψη, ακόμη κι αν όσα λέει σας ξενίζουν.
- Μην καταγράφετε τη συζήτηση.
- Μην πιέζετε και μην ανακρίνετε. Ρωτήστε απλώς πώς μπορείτε να βοηθήσετε.
- Μην αντιδράτε υπερβολικά. Διατηρήστε την ψυχραιμία σας.
- Μην απαιτείτε λεπτομέρειες πέρα από ό,τι το άτομο θέλει να μοιραστεί.
- Μην ρωτάτε ευθέως αν υπέστη συγκεκριμένη μορφή βίας.
- Μην συγκρίνετε ή υποβαθμίζετε το περιστατικό.
- Μην αμφισβητείτε τα λεγόμενα. Ο ρόλος σας είναι να ακούτε, όχι να κρίνετε.
Τι πρέπει να αποφύγετε…
- Νιώθεις άνετα να μιλήσουμε εδώ; Θα προτιμούσες κάπου αλλού;
- Πώς μπορώ να σε βοηθήσω;
- Πονάς; Θες να πάμε σε γιατρό;
- Δεν είμαι ειδικός/ή, αλλά έχω στοιχεία εντεταλμένων υπηρεσιών που μπορούν να σε στηρίξουν.
- Θα είμαι δίπλα σου όσο μπορώ.
- Θες να καλέσουμε κάποιο άτομο εμπιστοσύνης; Μπορείς να χρησιμοποιήσεις το τηλέφωνό μου.
- Μην πιέζεσαι να αποφασίσεις κάτι τώρα. Πάρε τον χρόνο σου.
- Ό,τι συζητήσουμε, θα μείνει μεταξύ μας.
- Λυπάμαι για αυτό που συνέβη και να θυμάσαι πάντοτε: δεν φταις εσύ.
Γιατί αδυνατώ να δράσω;
Οι μάρτυρες συχνά διστάζουν να επέμβουν σε περιστατικά έμφυλης βίας. Αυτό είναι φυσιολογικό και δεν πρέπει επ’ ουδενί να κατηγορήσετε τον εαυτό σας. Η αδράνεια πηγάζει κυρίως από:
Δυσκολία αναγνώρισης περιστατικού
- Έλλειψη ενημέρωσης για τις μορφές έμφυλης βίας.
- Παράβλεψη «ήπιων» μορφών βίας (λεκτική υποτίμηση, έλεγχος τηλεφώνου).
Φαινόμενο του θεατή
- Παρουσία άλλων μαρτύρων οδηγεί σε σκέψη «κάποιος άλλος θα το χειριστεί».
- Αίσθηση ότι το ζευγάρι «πρέπει να λύσει μόνο του» τα προβλήματα.
Σχέση με εμπλεκόμενους
- Φόβος ότι θα χαλάσει η σχέση με το θύμα ή/και τον δράστη.
- Δίλημμα όταν ο δράστης είναι φίλος, συγγενής ή προϊστάμενος.
Έλλειψη δεξιοτήτων παρέμβασης
- Δεν γνωρίζουν ασφαλείς φράσεις ή ενέργειες.
- Ανησυχία για νομικές συνέπειες ή κίνδυνο κλιμάκωσης.
Κίνδυνος αντιποίνων
- Φόβος σωματικής επίθεσης ή μελλοντικής στοχοποίησης από τον δράστη.
Κοινωνικές νόρμες & στίγμα
- «Μη μπλέκεις στα προσωπικά των άλλων»· νοοτροπίες που κανονικοποιούν τον σεξισμό.
- Επίρριψη ευθυνών στο θύμα (victim-blaming) («κάτι θα έκανε κι εκείνη»).
Μεταφορά ευθύνης σε θεσμούς
- Πεποίθηση ότι μόνο ειδικοί «επιτρέπεται» να επέμβουν.
- Δυσπιστία ότι οι Αρχές θα ανταποκριθούν αποτελεσματικά.
Αρνητικές προηγούμενες εμπειρίες
- Απόπειρες παρέμβασης που αποδοκιμάστηκαν από τον περίγυρο ή αγνοήθηκαν από τις Αρχές.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ: Υπενθυμίστε στο θύμα ότι δεν ευθύνεται για αυτό που του συνέβη!
Που μπορώ να απευθυνθώ για βοήθεια;
Υπηρεσίες και εφαρμογές καθοδήγησης για την αντιμετώπιση περιστατικών έμφυλης βίας. Όλες δωρεάν και άμεσα διαθέσιμες.
Κέντρο Κοινότητας Δήμου Κηφισιάς, Νέας Ερυθραίας και Εκάλης
Το Κέντρο Κοινότητας λειτουργεί με κοινωνικούς λειτουργούς και ψυχολόγους, παρέχοντας δωρεάν ενημέρωση και παραπομπή σε κατάλληλες υπηρεσίες.
Μπορείτε να απευθυνθείτε επώνυμα ή ανώνυμα με απόλυτη εχεμύθεια και σεβασμό στην ασφάλεια του θύματος και τη δική σας.
Εξυπηρετεί τηλεφωνικά και με ραντεβού Δευτέρα-Παρασκευή 08:00-14:30 στα τηλέφωνα 210-6202109 και 210-8014249.
Εξυπηρετεί κατόπιν ραντεβού Δευτέρα-Παρασκευή 08:00-14:30.
Μπορείτε να επικοινωνήσετε και ηλεκτρονικά στο womenhelp@kifissia.gr.
Τηλεφωνική Γραμμή SOS 15900
Η γραμμή SOS 15900 απευθύνεται σε γυναίκες θύματα έμφυλης ή ενδοοικογενειακής βίας και λειτουργεί 24 / 7 πανελλαδικά.
Εξειδικευμένοι ψυχολόγοι και κοινωνιολόγοι παρέχουν άμεσα συμβουλές, πληροφορίες και παραπομπή σε ξενώνες.
Η γραμμή παρέχει πληροφορίες και σε τρίτα πρόσωπα: καλέστε για ερωτήσεις ή καθοδήγηση ως μάρτυρας έμφυλης/ενδοοικογενειακής βίας.
Επικοινωνία και μέσω e-mail: SOS15900@isotita.gr.
Συμβουλευτικά Κέντρα
Τα Συμβουλετικά Κέντρα του Δικτύου Δομών της Γενικής Γραμματείας Ισότητας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων παρέχουν δωρεάν υπηρεσίες στις επιζώσες ενδοοικογενειακής / έμφυλης βίας:
- ψυχολογική, νομική & εργασιακή συμβουλευτική (διασύνδεση με ΔΥΠΑ)
- παραπομπή ή συνοδεία σε ξενώνες, νοσοκομεία, Αρχές
- νομική βοήθεια σε συνεργασία με Δικηγορικούς Συλλόγους
- ενημέρωση για θέματα ισότητας και δικαιωμάτων
Οι διευθύνσεις των ξενώνων είναι απόρρητες και μπορείτε να φιλοξενηθείτε εκεί έως τρεις μήνες μαζί με τα παιδιά σας.
Συμβουλευτικά Κέντρα στην Αττική υπάρχουν σε Αθήνα (Σύνταγμα, Ομόνοια, Αγ. Μελετίου), Πειραιά, Κερατσίνι-Δραπετσώνα, Φυλή, Χαλάνδρι, Ελευσίνα και Σαλαμίνα.
Λεπτομέρειες στο www.isotita.gr/emfyli-via
Οδηγός Τσέπης για την Έμφυλη Βία
Ο Οδηγός Τσέπης είναι δωρεάν εφαρμογή κινητού με διεθνή πρότυπα αντιμετώπισης έμφυλης βίας για μη ειδικούς.
Περιέχει χρήσιμες πληροφορίες για την έμφυλη / ενδοοικογενειακή βία. Παρέχει επίσης σαφείς οδηγίες – τι να κάνετε, τι να πείτε και τι να αποφύγετε – στα Ελληνικά και άλλες 11 γλώσσες. Λεπτομέρειες στο www.isotita.gr/gbv-guidelines/
Κέντρο ΔΙΟΤΙΜΑ
Σε επιζώσες ενδοοικογενειακής βίας που κατοικούν ή είναι δημότισσες του Δήμου Αθηναίων παρέχονται δωρεάν οι παρακάτω υπηρεσίες:
- Νομική βοήθεια και εκπροσώπηση στις δικαστικές αρχές
- Βραχυχρόνια ψυχοκοινωνική στήριξη
Σε προσφύγισσες επιζώσες κάθε τύπου έμφυλης βίας που διαμένουν στην Αθήνα παρέχεται επιπλέον η συμμετοχή σε ομάδες ενδυνάμωσης.
Λεπτομέρειες στο diotima.org.gr
Αν κάποιος διατρέχει κίνδυνο;
Οι οδηγίες που ακολουθούν εξηγούν πώς να κινητοποιήσετε γρήγορα τις Αρχές για να προστατέψετε το θύμα και εσάς.
Καλέστε την Άμεση Δράση 100
Αν αισθάνεστε ότι απειλείται η ζωή ή η σωματική ακεραιότητα του θύματος ή κοντινών του προσώπων:
- ΔΕΝ μπορείτε να επέμβετε; Δεν υπάρχει κανείς γύρω; Καλέστε την Άμεση Δράση 100 και καταγγείλετε το περιστατικό, ακόμη και ανώνυμα.
- Το ίδιο ισχύει για περιστατικά σε φιλικό, συγγενικό ή δημόσιο χώρο. Μπορείτε επίσης να υποβάλετε αναφορά στις Εισαγγελικές Αρχές.
Κακοποίηση ανηλίκων – Γραμμή 1056
Για κακοποίηση ανηλίκων, μπορείτε να απευθυνθείτε επώνυμα ή ανώνυμα στο Χαμόγελο του Παιδιού, στη Γραμμή SOS για τα Παιδιά 1056.
Διεθνές Σήμα για Βοήθεια
Εάν δείτε κάποιο άτομο να σας απευθύνει την ακόλουθη χειρονομία, πιθανόν προσπαθεί να σας ενημερώσει διακριτικά και σιωπηλά πως απειλείται και χρειάζεται βοήθεια!
Βήμα 1: Σηκώνει το ένα χέρι ψηλά με ενωμένα τα δάχτυλά και τοποθετεί τον αντίχειρα στην παλάμη.
Βήμα 2: Διπλώνει τα δάχτυλα προς τα κάτω παγιδεύοντας συμβολικά τον αντίχειρα με τα υπόλοιπα δάχτυλα.
Βήμα 3: Το επαναλαμβάνει.
Το Κέντρο Κοινότητας Δήμου Κηφισιάς μπορει να σας βοηθησει άμεσα:
- Ζητήστε βοήθεια,
- Αποκτήστε πρόσβαση σε εξειδικευμένο προσωπικό,
- Αποκτήστε προσωπική συμβουλευτική και καθοδήγηση.
Να θυμάστε: η ευθύνη βαραίνει πάντα τον δράστη. Ποτέ το θύμα!
Aξιοποιήστε τις διαθέσιμες υπηρεσίες και στηρίξτε το θύμα. Η ασφάλεια και η αξιοπρέπεια όλων είναι αδιαπραγμάτευτες. Χρησιμοποιήστε το εγχειρίδιο όποτε σας βοηθά να παρέμβετε με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα.
Κάθε μικρή κίνηση είναι μια απόδειξη ότι τα θύματα δεν είναι μόνα. Είμαστε πολλές και πολλοί δίπλα τους.
